انواع طرح های فرش ایرانی
1-طرحهای آثار باستانی و ابنیه اسلامی
این طرحها از ساختمانها و کاشی کاریها و اشکال هندسی و تزئینی بناها الهام گرفته شده است. در طول تاریخ طراحان فرش در طرحهای اصلی دخل و تصرفاتی کرده و طرحهای فرعی را به وجود آوردهاند. معروف ترین این آثار عبارتند از مسجد شیخ لطف الله، محرابی کوفی، مسجد کبود، مقبره شیخ صفی، سردر امام زاده محروق، گنبد قابوس، مسجد شاه اصفهان، تخت جمشید، طاق بستان، طاق کسری (ایوان مدائن)، و زیرخاکی.
2-فرشهای طرح شاه عباسی
اساس کلیه طرحهای شاه عباسی بر مبنای کاربرد گل معروف شاه عباسی در این طرح است. در این طرحهای گلهای شاه عباسی به همراه بندهای ختائی و گاه تلفیق آنها با اسلیمیها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ارایه میدهند. در زیر، به تعدادی از معروفترین انواع طرحهای شاه عباسی در فرشبافی ایرانی اشاره میشود:
- لچک ترنج شاه عباسی: این طرح شامل گلهای شاه عباسی به همراه الگوهای هندسی و هنری ترنجی است. این ترکیب از عناصر تاریخی و هنری باعث ایجاد فرشهایی با زیبایی استثنایی میشود.
- افشان شاه عباسی: این طرح شامل گلهای شاه عباسی و الگوهای مشابه به همراه نقوش هندسی و هنری افشان است. طراحیهای افشان با جزئیات دقیق و پیچیده، ظاهری بسیار شگفتآور دارند.
- شاه عباسی درختی: در این طرح، گلهای شاه عباسی به شکل شاخهها و درختان ترسیم میشوند. این نوع طرحها دارای ارتباط با عناصر طبیعت و نمایانگر زیبایی و باروری محیط زیست هستند.
- شاه عباسی شیخ صفی: این طرح شامل ترکیبی از گلهای شاه عباسی با تصویرهای مربوط به شیخ صفی الدین در قالب نقوش هنری است. این طرحها به عنوان اثری از ترکیب عناصر دینی و هنری توجه بسیاری به خود جلب میکنند.
- شاه عباسی جانوری: در این طرح، گلهای شاه عباسی به همراه تصاویر حیوانات و طیور ترکیب میشوند. این نوع طرحها به عنوان نمایانگری از تنوع طبیعت و زندگی وحشی شناخته میشوند.
طرحهای شاه عباسی در فرشبافی ایرانی نمادی از فرهنگ و هنر این دوره تاریخی و همچنین مهارت بالای هنرمندان ایرانی در تجسم این طرحها میباشند. این فرشها علاوه بر زیباییشان، معنایی تاریخی و فرهنگی هم دارند.
3-فرشهای طرح اسلیمی
شکل اصلی این طرح را شاخههای دورانی در میان برگها تشکیل میدهد. این شاخهها، تجرید یافته طرح درخت میباشند. اسلیمی انواع بسیار زیادی دارد و معمولاً در بیشتر قالبها این طرح تکرار میگردد اما در بعضی فرشها این طرح مسلط است. معروفترین اسلیمیها، اسلیمی دهن اژدر است. در این نوع اسلیمی انتهای هر شاخه به دو بخش متقارن منشعب میگردد و به صورت فکین اژدها نشان داده میشود و روی ساقه شاخهها جوانههایی در نقاط مختلف تزئین شده است که بیشتر این جوانهها را اسلیم مینامند. شاید کلمه اسلیمی از اسلیم به معنای جوانه باشد و شاید هم این لغت مصغر اسلامی باشد و میدانیم که در هنرهای اسلامی از این طرح بسیار استفاده شده است. طرح اسلیمی به لحاظ تغییرات و دخل و تصرفها به گروههای فرعی مختلفی تقسیم میشود. برخی از این گروههای فرعی عبارتند از:
- اسلیمی بندی: در این نوع اسلیمی، بندها و نقشهای مشابه به تصویر شاخهها افزوده میشوند.
- اسلیمی شکسته: در این طرح، اسلیمی به شکلهای تکهتکه و شکسته قرار میگیرند.
- اسلیمی لچک ترنج: این نوع اسلیمیها شامل ترکیبی از شاخههای درختی و الگوهای ترنجی هستند.
- اسلیمی ترنج دار: این طرحها به ترنجهای تکراری و الگوهای هندسی تزئین شده اند.
- اسلیمی ماری: در این نوع اسلیمی، اسلیمها به شکلهایی که به مارها شباهت دارند نمایان داده میشوند.
طرحهای اسلیمی نمادی از طبیعت و زیبایی هنر ایرانی هستند و نشاندهنده تجسم هنرمندان در ایجاد طرحهایی با جزئیات پیچیده و زیبایی منحصر به فرد میباشند. این طرحها علاوه بر جلب توجه به زیباییشان، معنایی نیز از اهمیت فراوانی برخوردارند.
4-فرشهای طرح افشان
در اين طرح كليه بندها و نگارههای فرش پيوستگی و ارتباط كاملی دارد. به نحوي كه به نظر مي رسد نقاش از هنگام شروع طرح تا پايان آن قلم از كاغذ برنداشته و يك ارتباط مداوم بين قسمتهای مختلف نقش به وجود آورده . به عبارت ساده تر همان گونه كه از نام نقوش اين گروه پيداست، تمامی گل و برگها و بندهای موجود در طرح ،در متن فرش پراكنده و افشان شدهاند. طرحهای افشان اصولاً به گونهای طراحي ميشوند كه هيچ يك از گل و برگها قرينه نداشته و اصول قرينه نگاری در آن وجود ندارد. طرحهای افشان در انواع مختلفی وجود دارند، از جمله:
- افشان دستهگلی: در این طرح، گلها به شکل دستههای چندگلی وجود دارند و به صورت متناوب و بدون قرینه تنظیم شدهاند.
- افشان حیواندار: در این نوع طرح، تصاویر حیوانات به صورت پراکنده و بدون قرینه در فرش نقش بردهاند. این نقوش معمولاً به شکل آزاد درج شدهاند.
- افشان ترنجی: این طرحها شامل الگوها و ترنجهای تکراری هستند که به صورت آزاد و بدون قرینه در فرش ایجاد میشوند.
- افشان ختایی: در این نوع طرح، بندها و نقوش مرتبط با فرش ختایی به صورت بینظم و بدون قرینه درج میشوند.
طرحهای افشان به عنوان یکی از اشکال آزاد و خلاقانه در هنر فرشبافی شناخته میشوند. این نوع طرحها به هنرمندان امکان میدهد تا با آزادی خود، طرحهایی با تنوع و زیبایی بیشتر ایجاد کنند و عناصر هنری را به نحوی تلفیق کنند که به نتیجهای بینظیر و منحصر به فرد برسند.
5-فرشهای طرح بتهای (بته جقه)
طرح بتهای تجرید یافته درخت سرو است. بتههای سرکج فرش ایران که به بته جقه شهرت یافته است در اینگونه طرحها با اندازه و اشکال مختلف به چشم میخورد. معروفترین طرحهای بتهای شامل موارد زیر میشوند:
- بته جقه: طرح بته جقه به شکلهای مختلف و با اندازههای متنوعی از درخت سرو تجریده شده است. این طرح بیشترین شهرت را در میان طرحهای بتهای به دنبال دارد.
- بته شاخ گوزن: این طرح به شکلهایی از شاخهها و گوزنها ایجاد میشود و نمایانگر زیبایی و حیات وحش است.
- بته ترمه: طرح بته ترمه از ترمهها و درختان به شکل طبیعی آنها الهام میگیرد.
- بته سرابندی: در این طرح، از مناظر آبی و سرابهای آبی به عنوان عناصر طرحسازی استفاده میشود.
- بته خرقهای: طرح بته خرقهای با تجمع خرقهها و الگوهای هندسی در فرش ایجاد میشود.
- بته قلمکار اصفهان: این طرح شامل ایجاد ترکیبهای هنری و نقوش قلمکاری اصفهانی به شکل تجریدی از درخت سرو است.
- هشت گل: طرح هشت گل شامل گلها و شاخههای درخت سرو به شکل آزاد و زیبا است.
- بته کردستانی یا هشت بته: این طرح از ترکیب هشت بته مختلف در یک طرح بزرگ بهره میبرد.
- بته میر شکسته: این نوع طرح به شکلهای تجریدی از شکل میر شکسته ایجاد میشود.
- بته لچک ترنج: در این طرح، ترنجها به شکلهای متنوع با ترکیب از آزادی و زیبایی ترسیم میشوند.
- بته سنندج: این طرح شامل تجریدی از اشکال مختلف درختان و مناظر سنندج است.
- بته افشاری: از عناصر و نمادهای مرتبط با فرهنگ افشاری به عنوان بخشی از طرح استفاده میشود.
- بته بازوبندی: این طرح به ترکیبهای آزادی از بازوبندیها و عناصر هنری مرتبط با این موضوع پرداخته است.
طرحهای بتهای نمادی از زیبایی طبیعت و هنر ایرانی هستند و نشاندهنده مهارت بالای هنرمندان در ایجاد طرحهایی با تنوع و زیبایی منحصر به فرد میباشند. این طرحها علاوه بر جلب توجه به زیباییشان، معنایی نیز از اهمیت فراوانی برخوردارند.
6-فرشهای طرح اقتباسی
فرشهای طرح اقتباسی یک گروه از فرشها هستند که به طرحهایی شبیه به طرحهای فرش مناطق مرزی ایران و کشورهای همسایه و حتی سایر کشورها شباهت زیادی دارند. این شباهتها به اصطلاح آنها را "اقتباسی" مینامد. این طرحها معمولاً تأثیرات فرهنگی و هنری از مناطق مختلف را به هم آمیزش داده و از الگوهای مختلفی الهام میگیرند. به عنوان نمونه، طرحهای معروف مانند "قفقازی" و "گوبلنی" از جمله این طرحهای اقتباسی هستند.
فرشهای اقتباسی به عنوان یک انعکاس از تنوع فرهنگی و هنری در جهان هنر فرشبافی شناخته میشوند. این طرحها علاوه بر زیبایی و کیفیت بافت، نمایانگر تبادل فرهنگی و همبستگی میان مردم مختلف از نقاط مختلف جهان هستند. از این رو، فرشهای طرح اقتباسی میتوانند جذابیتهای فرهنگی و هنری متنوعی را به تصویر بکشند و به نمایش بگذارند.
7-فرشهای طرح واگیرهای یا بندی
منظور از استعمال واژه بندی این است که یک قطعه کوچک از یک طرح در سرتاسر فرش چه از جهت طول و چه از سمت عرض تکرار گردد. چون این قطعات در مرحله تکرار به هم میپیوندند، آنرا بند بندی یا واگره مینامند. زیرمجموعههای این گروه شامل موارد زیر هستند:
- بندی اسلیمی: در این نوع بندی، از طرحها و الگوهای اسلیمی به عنوان عناصر تکراری استفاده میشود.
- بندی پیچک: طرحهای پیچک به صورت تکراری در سراسر فرش قرار میگیرند.
- بندی شکسته: این نوع بندی با استفاده از الگوهای شکسته تکرار میشود.
- بندی کتیبهای: در این نوع بندی، از الگوهای مشابه به کتیبههای تاریخی استفاده میشود.
- بندی مستوفی: طرحها به شکل مستوفی و تکراری در فرش قرار میگیرند.
- بندی ورامین یا میناخانی: از الگوهای ورامین یا میناخانی به عنوان عناصر تکراری در این نوع بندی استفاده میشود.
- بندی قالب خشتی یا لوزی: این طرحها به شکلهای خشتی یا لوزی تکرار میشوند.
- بندی ترنج دار: طرحها با ترکیب الگوهای ترنج به صورت تکراری در فرش آمده و برجسته میشوند.
- بندی درختی: در این نوع بندی، الگوهای درختان به شکل تکراری در فرش قرار میگیرند.
- بندی قابقابی: از الگوهای قابقابی به عنوان عناصر تکراری در این نوع بندی استفاده میشود.
- بندی شیر شکری یا بازوبندی: این نوع بندی با استفاده از الگوهای شیر شکری یا بازوبندی تکراری در فرش ایجاد میشود.
- بندی سروی: طرحها با تکرار موتیفهای مرتبط با سرو در فرش قرار میگیرند.
- بندی آدمکی یا ملانصرالدین: این نوع بندی از الگوهای مرتبط با آدمک و ملانصرالدین به عنوان عناصر تکراری استفاده میکند.
- بندی بختیاری: از الگوهای مرتبط با فرهنگ بختیاری به عنوان عناصر تکراری در این نوع بندی استفاده میشود.
- بندی مجلسی: طرحها به شکل مجلسی و تکراری در فرش قرار میگیرند.
- بندی خوشه انگوری: این نوع بندی با استفاده از الگوهای خوشه انگوری به شکل تکراری در فرش ایجاد میشود.
- بندی شاخه گوزن حیوان دار: طرحها با الگوهای مرتبط با شاخه گوزن و حیوانات در فرش تکرار میشوند.
- بندی خاتم شیرازی: از الگوهای مرتبط با خاتم شیرازی به عنوان عناصر تکراری در این نوع بندی استفاده میشود.
- بندی دسته گل: در این نوع بندی، طرحها به شکل دستههای گلی تکرار میشوند.
با استفاده از این تکنیکها و طرحها، فرشبافان میتوانند فرشهایی با زیبایی و تنوع فرهنگی بیپایان ایجاد کنند.
8-فرشهای طرح درختی
با وجودی که در طراحی فرش اساس کار را شاخه و برگها تشکیل میدهند ولی در طرحهای درختی سعی شده است تا وجه تشابه زیاد با طبیعت حفظ گردد. طرحهای معروف درختی عبارتند از:
- درختی جانوری یا حیواندار: این طرحها شباهت زیادی به طبیعت دارند و تصویر درختان در کنار حیوانات و جانوران را به تصویر میکشند. این طرحها زیبایی و زندگی طبیعت را به فرش منتقل میکنند.
- درختی سبزی کار یا آبنما: طرحهای این گروه به نمایش درختان سبز و مناظر آبی میپردازند. آنها تصویری از خوشاب و آبنماهای آرامش بخش را به فرش ایجاد میکنند.
- درختی ترنج دار: این طرحها با استفاده از الگوهای ترنج، شکل گری و جزئیات درختان را به تصویر میکشند. ترنجها به عنوان یک الگوی معمولی در این طرحها به کار میرود.
- درختی سروی: طرحهای سروی تمرکز خاصی بر روی تصویر درختان سرو دارند. این درختان به عنوان نمایانگر اصالت و طبیعت زیبای ایرانی در این طرحها آمدهاند.
- درختی گلدانی: این طرحها شباهت زیادی به گلدانها و گلها دارند. آنها تصویری زیبا از گلدانهای زینتی و گلهای گوناگون به تصویر میکشند و جلوهی طبیعت درون خانهها را به فرش منتقل میکنند.
این طرحها با جزئیات دقیق و طراحیهای زیبا به نمایش طبیعت و زیباییهای آن میپردازند و از این رو در دنیای هنر فرشبافی جایگاه ویژهای دارند.
9-فرشهای طرح ترکمن یا بخارا
طرح فرشهای ترکمن از لحاظ هندسی و شکستگی خطوط در ردیف طرحهای ایلی و خاص مردم کوچ نشین است که بطور ذهنی و بدون نقشه بافته میشود. طرحهای معروف در این دسته عبارتند از:
- ترکمنی قاب یمونی: این طرحها دارای الگوهای هندسی با شکلهای معمولاً یمونی یا مشابه آن هستند.
- ترکمنی شانهای: طرحهای شانهای به نمایش الگوهای هندسی با استفاده از خطوط و شکلهای شانهای میپردازند.
- ترکمنی غزال گز (چشم آهو): این طرحها شباهت زیادی به الگوهای پوست و پشم چشم آهو دارند و به عنوان یک عنصر تزئینی در فرش به کار میروند.
- ترکمنی آخال: طرحهای آخال دارای الگوهای هندسی منحصر به فردی هستند که شباهتی به طرحهای معمولی ندارند.
- ترکمنی چهار قاب: این طرحها دارای چهار قاب با الگوهای هندسی میباشند.
- ترکمنی خورجینی: طرحهای خورجینی با الگوهای هندسی خاصی طراحی میشوند که معمولاً از خطوط و زیگزاگها تشکیل شدهاند.
- ترکمنی قاشقی: این طرحها دارای الگوهای هندسی که شباهتی به طرحهای قاشق دارند، هستند.
این طرحها با استفاده از الگوهای هندسی، خطوط، و زیگزاگها طراحی میشوند و به عنوان یک نمایانگر از هنر و فرهنگ ترکمنی شناخته میشوند. طرحهای ترکمن بافتههای دستساز زیبا و منحصر به فردی را به وجود میآورند که ارزش هنری بالایی دارند.
10-فرشهای طرح شکارگاهی
بنیاد اصلی این گروه از طرحها نمایش صحنههای شکار و شکارگاه است. به نحوی که در قسمتهای مختلف طرح یک سوار کار با وسیلهای همانند تیر و کمان یا نیزه مشغول شکار آهو و یا سایر جانوران است. گروههای فرعی این طرحها به شرح زیر هستند:
- شکارگاه درختی: در این نوع طرح، صحنههای شکار و شکارگاه به شکلی طبیعی و با تمرکز بر درختان به تصویر کشیده میشوند.
- شکارگاه ترنج دار: این طرحها به صورتی متنوع با استفاده از الگوها و ترنجهای مختلف نمایش داده میشوند.
- شکارگاه قابی: در این نوع طرحها، قابها به عنوان عنصری مهم در شکارگاه نقش ایفا میکنند.
- شکارگاه لچک ترنج: این طرحها با ترکیبی از الگوهای لچک و ترنجی شکارگاه را به تصویر میکشند.
- شکارگاه سراسری: در این نوع طرحها، تمامی عناصر شکارگاه و شکار به یک تصویر سراسری تلفیق میشوند.
اگرچه این نوع طرحها در گذشته به منظور نمایش تجربیات شکاری و طبیعتدوستی استفاده میشدند، اما در حال حاضر نیز از طرحهای شکارگاهی به عنوان نقشههای تابلویی در فرشها استفاده میشود. این طرحها نه تنها نمایانگر تاریخ و فرهنگ شکار در ایران هستند، بلکه به عنوان آثار هنری زیبا و جذاب نیز شناخته میشوند.
11-فرشهای طرح قابی (خشتی)
متن فرش در این طرحها به قسمتها یا قابهای مختلفی تقسیم گشته که به طور منظم در کنار هم قرار دارند و در داخل هر قاب با گل و برگهای مختلفی تزیین شده است. فرش خشتی نقشهای اصیل و متنوع زیادی دارد که به برسی برخی از نقوش پرطرفدار آن میپردازیم:
- طرح باغ ارم: از جمله طرحهای خشتی پرطرفدار و پرفروش، طرح باغ ارم است. این نوع فرش، حاشیه ندارد و در خشتهای آن گلدانهای زیبا با گلهای متنوع به کار میرود.
- طرح کژال: نوع دیگری از نقشههای فرش خشتی، طرح کژال است. از ویژگیهای این طرح، شلوغ بودن و پرنقش و نگار بودن است به طوری که تمامی بخشها توسط خشتها و قابها پر شدهاند. در مرکز فرش نیز ترنج قرار میگیرد. درون هر خشت یا قاب، دستههایی از گلهای کوچک و زیبا قرار میگیرد که یک باغ پر از گل را تداعی میکند. به دلیل تراکم زیاد نقوش در این طرح فرش ، بهتر است آن را در محیطهای خلوت و بزرگ استفاده کرد.
- طرح پیچک: طرح پیچک نیز نوع دیگری از طرح خشتی است که در اطراف قابهای آن، نقش افشان با رنگبندی متوع و به کار میرود.
- طرح شکارگاه: یکی دیگر از طرحهای شلوغ خشتی، طرح شکارگاه است. تفاوت این مدل با طرح کژال در این است که در مرکز این طرح نقش ترنج وجود ندارد. این مدل برای سبکهای کلاسیک مناسبتر است.
- طرح باغ همایون: در مرکز این فرش ترنج قرار میگیرد و خشتهای اطراف آن، طرح گلدانهایی با ظاهر یکسان است.
12-فرشهای طرح گل فرنگ
کلیه طرحهای این گروه بر مبنای گلهای طبیعی به ویژه گل رز با رنگهای بسیار روشن نظیر زرد، آبی و سرخ میباشد. انواع طرحهای گل فرنگ عبارتند از:
- گل فرنگ بیجار: این طرح دارای تزییناتی با گلهای رز و الگوهای زیبا است که به طراحی فرش شکوه و جلال میبخشد.
- گل فرنگ دسته گلی: طراحی این نوع فرش به وسیله دستههای گلی و زیباییهای متعدد گل رز انجام میشود.
- گل فرنگ گل و بلبل: طراحی این فرشها شامل ترکیب گلها و نقوش بلبل میشود که به آن شکوه و زیبایی میبخشد.
- لچک و ترنج گل فرنگ: در این طرح، گلها با الگوهای لچک و ترنج تزیین میشوند و زیبایی طرح را افزایش میدهند.
- افشان گل فرنگ: طراحی این نوع فرش با الگوهای افشان گل فرنگ و تزیینات معمولاً زرنگاری شده است.
فرشهای طرح گل فرنگ با رنگهای روشن و الگوهای زیبا به نمایش زیباییهای طبیعی و گلهای رز معروف ایرانی میپردازند. این فرشها اغلب به عنوان نمایانگر زیبایی و زندگی در دنیای هنر فرشبافی شناخته میشوند.
13-فرشهای گلدانی
درطرح گلدانی اغلب شکل گلدان در اندازههای مختلف به چشم میخورد. گاه یک گلدان بزرگ پر از گل تمام فرش را میپوشاند. گاه چند گلدان کوچک به طور متقارن در اطراف متن و یا دنبال هم سرتاسر متن را فرا می گیرد. گروههای فرعی این نوع طرح عبارتند از:
- گلدانی ختائی: در این نوع طرح، گلدانها و تزیینات آنها به وسیله الگوهای ختائی تزیین میشوند.
- گلدانی دوطرفه: طراحی این فرشها به وسیله گلدانها و تزییناتی که از هر دو طرف فرش قابل مشاهده هستند، انجام میشود.
- گلدانی محرابی: در این نوع طرح، گلدانها و تزیینات آنها به شکل محراب یا سمت کعبه قرار میگیرند.
- گلدانی سراسری: این فرشها با تمرکز بر روی یک گلدان بزرگ و تزیینات اطراف آن طراحی میشوند.
- گلدانی ظل السلطان (گل و بلبل): این نوع طرح دارای ترکیبی از گلدانها و بلبلهای زیبا است که به تزیین فرش میپردازند.
- گلدانی حاج خاتمی: طراحی این نوع فرش با تمرکز بر روی شکلهای گلدان و تزیینات آنها انجام میشود.
- گلدانی تکراری: در این طرح، یک الگو یا تزیین معین در چند نقطه مکرراً تکرار میشود.
- گلدانی لچک ترنج: طرحهای لچک ترنج به شکل گلدانهای زیبا و تزیینات مخصوص انجام میشوند.
- گلدانی یک طرفه: در این نوع طرح، گلدان و تزیینات آن تنها در یک طرف فرش واقع شده و از طرف دیگر فرش خالی است.
فرشهای طرح گلدانی با تزیینات زیبا و متنوعی از گلدانها و گلها به تصویر کشیده میشوند. این طرحها اغلب به عنوان نمایانگر زیبایی و خلاقیت در هنر فرشبافی شناخته میشوند.
14-فرشهای طرح محرابی
طرح اصلی در این گروه بر مبنای محراب است. همان مکانی که در مساجد، مکان نماز گذاردن امام جماعت است. در این طرحها معمولاً محراب را با تزئیناتی از قبیل قندیل، گلدان و حتی درختچههای کوچک میپوشانند و گاه دو طرف محراب را با ستونهای بزرگی که سقف محراب بر روی آن قرار دارد نشان میدهند. انواع طرحهای این گروه عبارتند از:
- محرابی قندیلی: در این نوع طرح، محراب با تزئیناتی از قندیلها و نقوش چشماندازی زیبا پوشانده میشود.
- محرابی گلدانی: در این طرح، محراب با گلدانها و نقوش گلدانی تزئین میشود، که به آن زیبایی و رنگارنگی میبخشد.
- محرابی درختی: در این نوع طرح، محراب با درختچهها و نقوشی که از شاخهها و برگهای درختچهها الهام گرفتهاند، تزئین میشود.
فرشهای طرح محرابی با تزئینات معنوی و مذهبی، زیباییهای فرهنگ اسلامی را به تصویر میکشند و به عنوان نمایانگر ارتباط میان هنر، مذهب و مکانهای مذهبی شناخته میشوند.
15-فرشهای طرح ماهی درهم
طرح ماهی درهم از قدیمیترین و رایجترین طرحهای فرش ایران است. این طرح اغلب به صورت یک واگیره میباشد و بافنده همان واگیره را در طول و عرض فرش تکرار میکند. در این طرح یا واگیره یک حوض به صورت لوزی باچهار برگ، ماهی در اطراف آن مشاهده میشود. طرح ماهی درهم در نقاط مختلف ایران با نامهای مختلف شناخته میشود. مهمترین انواع طرح ماهی درهم عبارتند از:
- ماهی هراتی: در این نوع طرح، ماهیهای زیبا با تزیینات و رنگهای چشمگیر اطراف حوضه لوزی قرار میگیرند.
- ماهی فراهان: طراحی ماهی درهم در فراهان به ویژه شناخته شده است و ماهیهایی با طرحات مختلف تصویرسازی میشوند.
- ماهی زنبوری: این نوع طرح ماهی درهم با طراحیهای خاص و زیبا از ماهیها و حوضهها شناخته میشود.
- ماهی کردستان: طراحی ماهی درهم در مناطق کردستان با ویژگیهای خاص خود مشهور است و ماهیها با طرحات کردی تزیین میشوند.
- زیره ماهی: این نوع طرح ماهی درهم دارای نقوش سادهتری است که بافندگان از آن برای تزئین فرشها استفاده میکنند.
فرشهای طرح ماهی درهم با طراحی زیبا و شناخته شده خود به عنوان یکی از نمادهای هنر و فرهنگ ایران شناخته میشوند و در تزئین فرشها از آنها بهرهبرداری میشود.
16-فرشهای طرح محرمات
طرح محرمات به طرحهایی در فرش اطلاق میگردد که قطعاتی از یک نقشه در طول فرش تکرار میگردد و عرض فرش در متن به چند ردیف تقسیم میگردد و هر ردیف آن از رنگ و طرح مشخص از ابتدا تا انتهای فرش ادامه پیدا میکند و به طور راه راه ترسیم میگردد. این طرح در بعضی از نقاط ایران به نام قلمدانی مشهور است. گروههای فرعی طرح محرمات عبارتند از:
- قلمدانی سراسری: در این نوع طرح محرمات، ردیفهای مختلف فرش با طرح یکسان و با تکرار مشابهی تزئین میشوند.
- گل ریز با زمینه یک رنگ: در این نوع طرح، زمینه فرش یک رنگ است و نقوش گلریزی بر روی آن ترسیم میشوند.
- بته با زمینه الوان: طراحی بته با زمینههای متنوع و رنگارنگ انجام میشود، که به فرش زیبایی و تنوع میبخشد.
فرشهای طرح محرمات با تنوع رنگی و طرحات متفاوت، زیبایی و شکوهی خاص به داخل فرش میآورند و به عنوان یکی از طرحهای محبوب فرش ایرانی شناخته میشوند.
دراین طرح از انواع اشکال هندسی استفاده میشود، معمولاً خطوط زاویه دارند و بطور دورانی و قوسی شکل حرکت نمینمایند. گروههای فرعی این طرح عبارتند از:
- هندسی بندی قابی: در این نوع طرح هندسی، از خطوط و اشکال هندسی در قابهای مختلف استفاده میشود.
- هندسی ترنجدار: در این طرح، از ترنجها و اشکال هندسی مشابه در طول و عرض فرش استفاده میشود.
- هندسی محرمات: این نوع طرح هندسی از تکرار مشابه یک نقشه در طول فرش تشکیل شده است.
- هندسی لچک ترنج (شاخه شکسته): در این طرح هندسی، از ترنجهایی با شاخههای شکسته استفاده میشود.
- هندسی کف ساده: این نوع طرح هندسی از تکرار ساده خطوط و اشکال هندسی در کل فرش تشکیل شده است.
- هندسی خطائی: در این طرح هندسی، خطوط و زوایای مختلف به عنوان الگوهای طراحی استفاده میشوند.
- هندسی ستاره (موزاییک): این نوع طرح هندسی از ترکیب مختلف اشکال هندسی به صورت موزاییکی تشکیل شده است.
- هندسی خاتم شیرازی: طرحهای هندسی در این گروه از تزئینات خاتمی شیرازی الهام میگیرند.
- هندسی جوشقانی: این نوع طرح هندسی از تکرار الگوهای هندسی مختلف در طول فرش تشکیل شده است.
فرشهای با طرح هندسی اغلب به دلیل ساختار هندسی و نظمی که دارند، طرحهای محبوبی در دنیای فرشبافی محسوب میشوند و میتوانند در دکوراسیون داخلی به عنوان عناصر زینتی مورد استفاده قرار گیرند.
علاوه بر طرحهای نامبرده بالا که هریک برای خود دارای نامهای مشخص و معین میباشند و تاریخچه قابل توجهی دارند به مرور زمان طرحهای دیگری هم از ترکیب و تلفیق دو یا چند طرح بوجود آمده است. گروههای فرعی این نوع طرحها شامل موارد زیر هستند:
- طرحهای شاخه پیچ ترنجدار: از شاخههای پیچ خورده ترنجها به عنوان الگوهای طراحی استفاده میکنند.
- طرحهای سلسلهای ترنج دار: در این نوع طرح، ترنجها به صورت متوالی و در یک سلسله به هم پیوسته طراحی میشوند.
- طرحهای تلفیقی لچک ترنج: از تلفیق الگوهای لچک ترنجی مختلف برای طراحی استفاده میشود.
- طرحهای گلدانی بند اسلیمی: این نوع طرحها از ترکیب عناصر گلدانی و الگوهای اسلیمی بهره میبرند.
- طرحهای تلفیقی قاب فابی: از تلفیق قابهای مختلف با الگوهای فابی برای طراحی استفاده میکنند.
- طرحهای تلفیقی دورنما: از ترکیب دو یا چند طرح دورنما به عنوان الگوهای طراحی استفاده میشود.
- طرحهای تلفیقی ترنجی دسته گل: از ترکیب ترنجها با دستههای گل به عنوان الگوهای طراحی استفاده میشود.
- طرحهای تلفیقی سبزی کار: از ترکیب اشکال هندسی و طرحهای گلی برای طراحی استفاده میشود.
- طرحهای تلفیقی ترنجدار کف ساده: از تلفیق ترنجها با کفهای ساده به عنوان الگوهای طراحی استفاده میشود.
- طرحهای تلفیقی لچک ترنج سبزی کار کف ساده: این نوع طرحها از ترکیب الگوهای لچک ترنجی و طرحهای سبزی کار به همراه کفهای ساده استفاده میکنند.
- طرحهای تلفیقی بندی دسته گل: از تلفیق بندهای دسته گل با الگوهای طراحی مختلف بهره میبرند.
در آخر پیشنهاد میکنیم برای خرید فرش با بهترین الیاف اکریلیک و در طرح ها و رنگ های متنوع و با قیمت درب کارخانه به سایت شرکت فرش گل نرگس کاشان (gncarpet.com) مراجعه کنید.